TTIP – Het gekibbel om het vrije handelsverdrag

Sinds 2012 laaien de discussies op over het vrijhandelsverdrag tussen de USA en Nederland, ook wel TTIP genoemd. Niet zonder reden, want er is veel informatie en desinformatie zodat je amper nog weet waar je aan toe bent. Wij zullen proberen jullie een beetje inzicht te geven in de TTIP-jungle.

„Vive la France
TITIP GESTOPPT !!!
Frankreich hat alle Verhandlungen abgebrochen !!!“

„Vive la France
TITIP GESTOPT!!!
Frankrijk heeft alle onderhandelingen afgebroken!!!”

….zo’n meme die zich begin mei op Facebook verspreidde. Eerlijk gezegd moeten we toegeven dat de makers van deze memes hun fouten al gecorrigeerd hebben, omdat Frankrijk slechts gezegd heeft de TTIP-overeenkomst in de huidige vorm niet te willen ondertekenen. De reden is duidelijk: Amerikaanse concerns zullen door TTIP bevooroordeeld worden, Europese milieu- en consumentenbeschermingsstandaarden worden ondermijnd. De dreiging dat Frankrijk de onderhandelingen aanzienlijk vertraagt, wat TTIP-tegenstanders toejuichen.

Opvallend op Facebook is dat velen „uit principe“ demonstreren, zonder precies te weten waar het eigenlijk om gaat. In zijn huidige vorm is zo’n vrijhandelsverdrag velen met reden een doorn in het oog. Op basis van de op Facebook typische “informatiebubble” waarin vele gebruikers zich bevinden, schijnt men alleen maar over de nadelen te horen en vraagt zich daarom af waarom vele Europese regeringen in TTIP toestemmen. Daarom willen wij TTIP een beetje dichterbij jullie brengen zodat jullie je gemakkelijker een oordeel kunnen vormen over wat er goed aan is en wat er eerder slecht voor ons uitziet.

Wat betekent TTIP?

Dat is een afkorting voor Transatlantic Trade and Investment Partnership. Dus een overeenkomst over hoe in de toekomst de handel en de economische investeringen tussen twee continenten, in dit geval Europa en de USA, kunnen plaatsvinden.

Waar is dat goed voor?

Voor de handel in waren en diensten heeft elk land zijn eigen regels. In Europa gelden bijvoorbeeld bepaalde voorschriften voor levensmiddelen waarop gelet moet worden. Waren uit het buitenland, die niet aan deze voorschriften voldoen, mogen ook niet geïmporteerd worden. Voor de consument is dat natuurlijk een goede zaak. Omdat je er daardoor zeker van kunt zijn dat levensmiddelen of goederen geen stoffen bevatten die hier eigenlijk verboden zijn. Andersom beschermen buitenlandse staten zichzelf ook tegen overmatige import. Als bijvoorbeeld in de USA de auto-industrie boomt, kan de invoer van auto’s uit Duitsland beperkt worden.

En dat vrije handelsverdrag? Daar zit vooral een ideologie achter die zich in de 19e eeuw sterk uitbreidde. Zou je die beperkingen voor enkele landen opheffen, dan zou dat uiteindelijk de welvaart van alle naties dienen. Daar spreekt echter tegen dat daardoor Europese bedrijven en handelaren door goedkope producten uit het buitenland onder druk gezet worden en tenslotte failliet gaan. Uiteindelijk zouden alleen nog de “Big Players” overblijven.

Zijn vrijhandelsverdragen succesvol?

TTIP zou niet het eerste vrijhandelsverdrag zijn. De bekendste voor ons is de EU, waarin tussen alle landen vrij gehandeld mag worden. Positief kan je erover zeggen dat de EU daardoor een zeer sterke economie is geworden. Maar negatief is dat economisch zwakkere landen, zoals het bijvoorbeeld in de laatste jaren vaak in de krantenkoppen voorkomende Griekenland, daardoor benadeeld worden. Het basisidee dus, dat daarmee alle landen welvarend worden, is beperkt. Ergens anders zijn vrijhandelsverdragen relatief veelbelovend. Zo heeft Noord-Amerikaanse vrijhandelsverdrag (Nafta) tussen de USA, Canada en Mexico de landen vele voordelen gebracht.

Wat zou er allemaal veranderen door TTIP?

Als eerste zouden de invoerrechten wegvallen, waardoor waren uit de USA voor ons goedkoper worden. Bedrijven hebben dan het voordeel dat ze zich ook overzees kunnen inchrijven voor openbare offertes. Klinkt goed, maar het is ook weer een nadeel voor kleinere bedrijven: Ingenieur Ted uit Lutjebroek kan daar niet aan meedoen als het ingenieurscollectief Sven uit de USA de prijzen altijd zonder problemen lager kan houden.

Technische normen en standaarden zouden aan elkaar worden aangepast. Zouden er specifieke standaarden zijn, dan moet het exporterende land zijn producten aan deze standaarden aanpassen. Over het geheel genomen zou dit het werk en de kosten van de export kunnen verminderen. Het gaat echter ook om andere gebieden, bijvoorbeeld cosmetica, medicijnen en gewasbescherming. Juist dat laatste punt voor verhitte gemoederen. Trefwoord: Glyfosaat.

Er zouden daardoor eveneens nog vele andere regelingen zijn, met name wat de levensmiddelenindustrie betreft. Hierover gaan de grootste protesten omdat bijvoorbeeld de Europese levensmiddelenlobby erop aandringt regionale producten expliciet te identificeren. Daarmee moet duidelijk herkenbaar zijn of een levensmiddel in de EU geproduceerd werd of uit de USA geïmporteerd werd. Vele consumenten begroeten deze eis. De USA zien daarin echter een “brandmerk” en dus een benadeling van US-producten.

Waarover wordt er allemaal onderhandeld?

Op medisch gebied is er veel behoefte aan actie. Dat begint al met het feit dat in de EU medicijnfabrikanten hun prijzen niet willekeuring kunnen vastleggen, in de USA  kunnen ze dat wel. Daarnaast moeten medicijnen zowel in de USA als in de EU opnieuw getest worden om te kijken of ze wel aan de standaarden voldoen. Omgekeerd zijn er in de EU bijvoorbeeld zeer lakse regels voor borstimplantaten, die je goedkoop (en zonder grote medische controle) in Polen of Roemenië kunt laten maken. In de USA worden zulke toelatingen door de Amerikaanse FDA gecontroleerd. “Kwakzalvers” hebben daar geen kans. In deze gevallen moeten dus de standaarden in ieder geval aan elkaar geconformeerd worden

Voor elk klein stukje techniek zijn er in de EU standaarden. Van gloeilampen tot en met het kleinste schroefje. Alles is zeer precies geregeld. De USA hebben daar natuurlijk andere standaarden, daarom moet elke kleine standaard aan elkaar geconformeerd worden. Daardoor worden ook veel regelingen gedwongen “gezuiverd”. Goed voor de fabrikanten, maar natuurlijk wil daar ook iedereen meepraten.

In de agrarische sector zit de grootste probleem: de Europese milieueisen zijn hoog. Wat in de USA aan pesticiden is toegestaan, zou het hier niet over de grens redden. De reden waarom dat zo problematisch is, beschrijven we in de volgende alinea.

De bescherming van de consument

In Europa hebben we het zogenaamde „voorzorgsprincipe“. Dat betekent: Inhoudsstoffen van medische- of levensmiddelen mogen pas toegepast worden als zonder twijfel is vastgesteld dat ze niet schadelijk zijn.
In de USA daarentegen hebben ze het „nazorgprincipe“. De betekent: Inhoudsstoffen mogen toegepast worden, zolang niet bewezen is dat ze schadelijk zijn.
Uit ons oogpunt is dat dus een nadeel. Omgekeerd echter hebben de USA strengere normen wat smaakstoffen en kinderspeelgoed betreft. Uiteindelijk moeten beide zijden dus, om een compromis te vinden, van hun voorschriften afwijken. Dat mag dan goed zijn voor de economie, voor de consument is dat helaas eerder een nadeel.

Lof en kritiek samengevat

De diversiteit op de markt zou hiermee in ieder geval groter worden. Door de vereenvoudigde export en import van waren wordt de markt voor Europese bedrijven immens veel groter. Alleen daardoor zullen de winsten al stijgen. Maar door vereenvoudigde standaarden en het wegvallen van invoerrechten zouden ook de productiekosten en daarmee uiteindelijk de prijzen lager worden. Dat laatste is natuurlijk een voordeel voor de consument.

Maar consumenten zijn kritisch. Het gaat niet alleen om het lieve geld, maar ook om de gezondheid. En daar ziet het er wat minder fraai uit. Tot nu toe werd men quasi goed beschermd door de EU-regelingen. Door het TTIP zouden ook ingrediënten van levensmiddelen en pesticiden op de velden terechtkomen die deels erg omstreden zijn, en dat niet zonder reden.

Wat ook niet goed te keuren is, is natuurlijk de geheimhouding rondom TTIP. Tot en met het Leak van de documenten door Greenpeace begin mei 2016 wist Otto Consument bijna niets over de gedetailleerde onderhandelingen. Alleen afgehandelde punten werden online als document geplaatst. Maar nu is zichtbaar over welke punten de EU en de USA het nog niet eens zijn en daar rammelt het dus: Voor de consument eigenlijk onbetwistbare punten, bijvoorbeeld “chloorkip” in Europese supermarkten zijn niet afgehandeld maar er wordt nog over onderhandeld.

De angst is groot dat het bij deze TTIP-onderhandelingen minder om de bescherming van de consument gaat maar dat het belang van de economie en de politiek belangrijker zijn. Daarom zijn vele protesten tegen TTIP niet alleen terecht maar ook nodig.

Conclusie

Het US-Europese vrijhandelsverdrag TTIP mag in de basis goed zijn. Het lukt bijvoorbeeld wonderbaarlijk bij China en de Zuidoost-Aziatische landen. Ook tussen de USA, Canada en Mexico gaat het zonder problemen goed. Maar dat zijn allemaal ook landen die doordat ze niet zover van elkaar afliggen bijna dezelfde standaarden hadden en hebben. Europa en de USA hebben zich toch in vele opzichten verschillend ontwikkeld. Een vrijhandelsverdrag zou grotendeels voordelen voor de economie hebben. De consument daarentegen heeft weliswaar voordelen door de lagere prijzen en meer arbeidsplaatsen, maar eventuele giftige ingrediënten in levensmiddelen zijn eerder een nadeel.

De onderhandelingen rondom TIPP zullen nog minstens tot de herfst van 2016 duren. Tot dan zou je je bij de nog openstaande onderhandelingspunten moeten afvragen of ze alleen de industrie dienen of ook de consument. Politici kunnen het imago van TTIP nog zo mooi oppoetsen, dat wil niet zeggen dat er in het huidige ontwerp niet te veel nadelen voor Europa en de daar wonende consumenten zijn. Frankrijk deed er goed aan om als eerste land openbaar afstand te nemen van het huidige ontwerp. Dat geeft hoop dat er toch nog het een en ander verandert of dat TTIP uiteindelijk omvalt.

In de tussentijd kunnen we alleen maar hopen dat de politici en lobbyisten zich niet als politici en lobbyisten gedragen. Maar als mensen.

Auteur: Ralf, mimikama.org
Vertaling: Petra, mimikama.nl